استقرار تیم امداد و نجات در ارتفاع برای پروژه های عملیاتی

آماده‌سازی پیش از عملیات

آمادگی پیش از عملیات، مهم‌ترین بخش است؛ چون اگر درست انجام نشود، خطرات دوچندان می‌شوند، وقت تلف می‌شود، و ممکن است نتوان عملیات را موفق پیش برد.

۱.۱ تحلیل خطر و برنامه‌ریزی نجات

الف) شناسایی کلیه نقاط خطر در محل ارتفاع: پیش از هر کاری، باید محل را به دقت بررسی کرد و خطرات احتمالی را شناسایی نمود. موارد زیر معمولاً قابل پیش‌بینی‌اند:

• لبه‌های تیز یا چیزهای زاویه‌دار: در لبه‌های ساختمان، سقف، سنگ و سنگ‌نما، ورق‌های فلزی یا میلگردهایی که بیرون زده‌اند، ممکن است طناب یا تجهیزات آسیب ببینند.
• سطوح لغزنده: برف، یخ، باران تازه، یا حتی خاک مرطوب می‌تواند سطح را لغزنده کند. پوشش نامناسب کف کفش نشستن می‌تواند خطر زیادی ایجاد کند.
• شرایط آب‌وهوا: باد شدید، باران، طوفان، رعد و برق، سرما یا گرمای زیاد همگی می‌توانند بر ایمنی عملیات تأثیر بگذارند.
• نور: کار در شب یا نور کم خطرناک است. سایه‌ها ممکن است دید را مختل کنند، تشخیص محل صحیح نقطه اتصال دشوار شود.

مثال: اگر تیم در بالای یک ساختمان کار می‌کند، ممکن است خورشید شدید باعث خستگی شود، یا عصر که نور کم است، دید کم و احتمال اشتباه در جایگذاری تجهیزات وجود دارد.

ب) تعیین سناریوهای ممکن: خیلی مهم است که پیش از عملیات، چند سناریوی خاص را پیش‌بینی کنیم تا بتوان برای هر کدام طرح و راهکار داشته باشیم. چند سناریوی معمول:

• سقوط: فرد از لبه سقوط می‌کند یا کنترلش روی طناب را از دست می‌دهد.
• معلق بودن نفر: فرد بعد از سقوط یا در حین کار به حالت آویزان در طناب یا هارنس باقی می‌ماند و حرکت نمی‌تواند داشته باشد.
• مصدومیت: شکستگی، آسیب سر یا ستون فقرات، شوک، خون‌ریزی، یا حتی حالت بیهوش شدن.
• گیر کردن بین تجهیزات: طناب بین اجزای سازه گیر می‌کند، فرد نمی‌تواند حرکت کند یا در معرض خطر باشد.

برای هر سناریو باید مشخص شود:

• چه کسی چه کاری انجام می‌دهد
• چه تجهیزاتی لازم است
• چگونه افراد با هم هماهنگ می‌شوند

مثال: اگر انسانی سقوط کرده باشد اما هنوز معلق باشد، باید چه کنیم؟ نفر اول وصل‌کننده‌ی طناب پشتیبان را برقرار کند، نفر دوم قرقره‌ها را آماده کند، نفر سوم مسئول ارتباط با تیم زمینی و درخواست کمک پزشکی باشد.

ج) طراحی طرح نجات برای هر سناریو: یک طرح نجات باید شامل موارد زیر باشد:

• نقش‌ها و مسئولیت‌ها: چه کسی ناجی اول است، چه کسی طناب را کنترل می‌کند، چه کسی مسئول قرقره است، چه کسی ارتباط برقرار می‌کند، چه کسی کمک پزشکی می‌دهد.
• تجهیزات لازم: طناب مخصوص نجات، هارنس کامل بدن، کارابین، قرقره، تسمه‌ها، تجهیزات کمکی.
• نقاط اتصال (Anchor Points): مکانی که تجهیزات به آن وصل می‌شوند باید محکم، تست شده و مناسب باشد.
• روال عملیات: ترتیب کاری که باید طی شود؛ فرود یا بالا آوردن، انتقال مصدوم، تخلیه مصدوم، ارتباط با بیمارستان.
• برنامه پشتیبان: اگر چیزی به خطا برود، چه طرح جایگزینی وجود دارد؟ مثلاً اگر نقطه اتصال اصلی خراب شود یا طناب آسیب ببیند.

۱.۲ انتخاب و بررسی تجهیزات: استفاده از تجهیزات مناسب و بررسی منظم آنها نقش حیاتی دارد.

الف) طناب ایمنی: طناب خدمات کار در ارتفاع باید دارای استانداردهای بین‌المللی باشد. مثلاً طناب‌های static (کشسانی کم) که برای عملیات نجات مناسبند.
طناب باید تحمل بار لازم را داشته باشد، مقاومت در برابر سایش و برش را داشته باشد.

قطر مناسب: طناب ضخیم‌تر ممکن است در قرقره‌ها سخت‌تر حرکت کند، اما مقاومت بیشتری دارد.

ب) هارنس کامل بدن (Full-body harness): هارنس باید به گونه‌ای باشد که وزن بدن به طور متوازن توزیع شود (شانه‌ها، ران‌ها، کمر).

باید دارای نقطه اتصال پیش‌بینی‌شده برای بار و نقطه ایمنی اضافی باشد.

باید مناسب سایز کاربر باشد و آزمون بسته‌شدن و ایمنی را بگذراند.

ج) کارابین‌ها، قرقره‌ها، تسمه‌ها و تجهیزات کمکی: کارابین‌ها باید دارای قفل مطمئن باشند و تحمل بار زیادی داشته باشند.

قرقره‌ها باید استاندارد باشند، برای کاربرد ویژه‌ی فرود یا بالا بردن مناسب باشند.

تسمه‌ها و کمربندها برای ایمنی، مهار بار و توزیع وزن مناسب لازم‌اند.

د) تجهیزات نجات مصدوم: سیستم خلاص‌کننده طناب: ابزاری که بتوان سریع مصدوم را از طناب رها یا از وضعیت معلق نجات داد.

• برانکارد مناسب: اگر مصدوم نیاز به جابجایی شد، برانکاردی که ثابت و ایمن باشد.
• کیف امدادی: لوازم کمک‌های اولیه شامل بانداژ، طناب اضافی، قیچی، داروهای اولیه مانند ضدعفونی‌کننده و غیره.

به خصوص در مورد مصدومانی که در اثر حادثه جوشکاری لوله گاز در ارتفاع دچار مصدومیت شده‌اند. به علت حساسیت زمانی برای نجات این مصدومان باید تمام تجهیزات کامل و در دسترس باشند.

۱.۳ آموزش تیم و تعیین نقش‌ها: آموزش نقش کلیدی دارد، چون تجهیزات فقط ابزارند، انسان‌ها هستند که باید بدانند چگونه از آنها استفاده کنند.

• تعریف وظایف هر نفر: ناجی اول (که به مصدوم نزدیک‌تر است)، نفر کنترل طناب، نفر پشتیبان، نفر ارتباطات، نفر کمک پزشکی.
• تمرین مانور نجات در شرایط شبیه‌سازی‌شده: ایجاد موقعیت‌های فرضی مثل سقوط، معلق شدن، مصدومیت؛ تمرین با تجهیزات واقعی در شرایطی که کم و بیش مشابه واقعیت باشد.
• آشنایی با روش‌های خود‌نجاتی و امداد همراه: یعنی اگر نفر امدادگر هم دچار مشکل شود، بتواند خودش یا همراهانش را نجات دهد.

۱.۴ بازرسی تجهیزات و ایمنی محل

• بازرسی تجهیزات: طناب، هارنس، کارابین، قرقره و سایر تجهیزات باید پیش از عملیات بررسی شوند. وجود ساییدگی، خوردگی، ترک، تغییر شکل و دیگر عیوب باید تشخیص داده شود و در صورت وجود، تجهیزات تعویض شوند.
• اطمینان از تثبیت نقطه اتصال (Anchor Point): نقطه‌ای که تجهیزات را وصل می‌کنیم باید محکم، قابل اعتماد و توان تحمل بار را داشته باشد. اگر ممکن است از دو نقطه استفاده شود تا اگر یکی مشکل داشت، دیگری پشتیبان باشد.
• بررسی شرایط محیطی: قبل از شروع عملیات باید وضعیت هوا، باد، باران، دما، نور محیط، امکان رعد و برق بررسی شود. اگر شرایط نامساعد باشد، عملیات به تعویق بیفتد یا تمهیدات اضافی اتخاذ شود.

۲. حین عملیات

وقتی آماده‌سازی کامل شد، عملیات شروع می‌شود. در این مرحله باید دقت، هماهنگی، سرعت و ایمنی همزمان وجود داشته باشد.

۲.۱ ایجاد نقطه‌ی اتصال امن (Anchor Point): استفاده از نقطه‌ای که بار را تحمل می‌کند؛ ممکن است ساختار فلزی، سنگ سنگین یا ستون محکم باشد.

اگر امکان دارد، از دو نقطه اتصال استفاده شود: یکی برای بار اصلی، دیگری پشتیبان. این باعث هزینه امن‌تر بودن می‌شود.

نقطه اتصال باید تست شده باشد و اگر از تجهیزات جدید استفاده می‌شود، باید تست ظرفیت بار انجام گیرد.

۲.۲ فرود و بالا بردن مصدوم: برای بالا بردن یا پایین آوردن مصدوم، معمولاً از سیستم‌هایی که قرقره‌ها دارند و از مزیت مکانیسم چندقسمتی (mechanical advantage) استفاده می‌شود، استفاده می‌شود تا نیروی مورد نیاز کمتر گردد و کنترل حرکت بهتر شود.

حرکت باید کنترل‌شده باشد تا ضربه به مصدوم یا طناب وارد نشود.

استفاده از سیستم ضد سقوط (fall arrest system) برای امدادگران، حتی وقتی از نقاطی که به نظر امن هستند استفاده می‌کنند.

مثال: اگر قصد پایین آوردن مصدوم از لبه‌ای وجود دارد، یک نفر بالای لبه طناب کمکی فراهم کند، نفر دوم کنترل قرقره در پایین، نفر سوم آماده کمک پزشکی.

۲.۳ حفظ وضعیت مصدوم: اگر مصدوم معلق است، قسمت‌هایی مثل انگشتان، دست‌ها، پاها ممکن است در معرض فشار زیاد باشند یا زیر طناب گیر کنند؛ باید این قسمت‌ها محافظت شوند.

اگر آسیب سر یا ستون فقرات مشکوک است، باید حرکت مصدوم محدود شود. ممکن است نیاز باشد مصدوم را در وضعیت ثابتی قرار دهیم تا انتقال به برانکارد بدون حرکت اضافی انجام شود.

۲.۴ ارتباط و هماهنگی: تیم بالا و تیم پایین باید ارتباط مداوم داشته باشند، معمولاً با رادیو یا بی‌سیم.

یک نفر فرمانده عملیات باشد که نظارت کل را بر عهده دارد، تصمیم بگیرد چه زمان فرود یا بالا بردن آغاز شود، زمان‌بندی را کنترل کند.

۳. پس از عملیات

پس از پایان عملیات نجات، کار هنوز تمام نشده است؛ بخش مهمی وجود دارد که باید انجام شود تا از نظر ایمنی و عملکرد در آینده بهبود حاصل شود.

۳.۱ ارزیابی وضعیت مصدوم: بررسی سریع وضعیت مصدوم: تنفس، ضربان قلب، خون‌ریزی، شوک، وضعیت ذهنی.

ارائه کمک‌های اولیه در محل اگر لازم است: بانداژ، ثابت کردن شکستگی، کنترل خون‌ریزی.

اگر وضعیت مصدوم جدی است، تماس با مراکز درمانی و انتقال مناسب را انجام دهید.

۳.۲ انتقال به مراکز درمانی در صورت نیاز: اگر مصدوم نیاز به مراقبت تخصصی دارد، باید سریع به بیمارستان یا مرکز درمانی منتقل شود. بسته به وضعیت ممکن است نیاز به آمبولانس، هلی‌کوپتر، یا راه‌های دیگر باشد.

۳.۳ جمع‌آوری و بررسی تجهیزات: پس از عملیات، تجهیزات باید جمع شوند و بازبینی شوند: آیا طناب ساییدگی دارد؟ هارنس سالم است؟ کارابین یا قرقره آیا آسیب دیده‌اند؟

اگر تجهیزات کثیف شده‌اند—مثلاً طناب که خاکی یا خیس شده—باید شسته و خشک شوند طبق دستورالعمل تولید‌کننده.

هر تجهیزی که آسیب دیده باشد باید تعمیر یا تعویض شود. استفاده مجدد از تجهیزات معیوب می‌تواند خطر مرگ‌آور باشد.

۳.۴ بازنگری عملیات و درس گرفتن: برگزاری جلسه‌ای با اعضای تیم تا بازخوردها را جمع کنید: چه چیزهایی خوب انجام شدند، چه چیزهایی نیاز به بهبود دارند.

• مستندسازی عملیات: نوشتن گزارش که شامل زمان شروع و پایان، تجهیزات استفاده‌شده، مشکلات پیش‌آمده، تصمیمات کلیدی، آسیب‌ها یا مخاطراتی که به وجود آمده‌اند.
• به‌روزرسانی طرح نجات‌ها بر اساس تجربیات: اگر در این عملیات مشکلی بود، در بعدی طرح‌ها را تغییر دهید؛ ممکن است تجهیزات جدید لازم باشد یا روش جدیدی آموزش داده شود.